ÖN ÇÖKELTİM HAVUZU TASARIM VE İŞLETİLMESİ

 Atık suda bulunan katı maddeler ve inorganik maddelerin büyük çoğunluğu Izgara ve Kum Yağ Tutucularda tutulmaktadır. Organik askıdaki katı maddeler ve kum yağ tutucuda tutulamayan dane çapı küçük olan mil ve silt diye nitelenen inorganik maddeler ve bir kısım köpük ve yağın atıksudan uzaklaştırılması için askıda katı maddenin çöktürülerek, köpük ve yağın yüzdürülerek uzaklaştırıldığı sistemlere ön çökeltme denir.

Atık su arıtma tesislerinde hidrolik bekletme süresine bağlı olarak;

AKM: %50-70

BOI: %25-40 

AZOT: %10 dolaylarında giderilmektedir. 

Kentsel Atık su Arıtma Tesislerinde askıda katı maddelerin büyük çoğunluğu organik içerikli olduğundan, Biyolojik arıtmada kullanılacak organik yük Ön çökeltme havuzları yardımıyla azaltılmış olur. Organik yükün azalması, havalandırma havuzuna verilecek havanın azalmasına bu sayede de enerji sarfiyatının azalmasına fayda sağlamaktadır. 

Ön çökeltme havuzları, Dairesel ve Dikdörtgen yapıda tasarlanabilmektedir. Tasarım şeklinin ne olacağı? 

Tesis Debisi, Arazi şartları, tercih edilen ekipmanlara bağlı olacak değişmektedir.   

Dikdörtgen Kesitli Ön çökeltim Havuzu 

         

                                                                                             Dairesel Kesitli Ön Çökeltim Havuzu

 
                Ön Çökeltim Havuzu ZONE'ları:

Ön Çökeltim Havuzları özellikle Anaerobik Çürütücü olan tesisler için en önemli proseslerdendir. 

Ön Çökeltim Havuzlarında arıtma verimi için; 

Sıyırıcı Köprüler, 

Çelik savak kot ayarları, 

Çamur pompaları ya da çamur vanaları kontrolleri son derece önemlidir. 

Biyolojin azot giderimi için tasarlanan aktif çamur tesislerinde; 

BOI/TKN oranı <7 ise ÖN ÇÖKELTİM HAVUZU uygulanmamalıdır. 

ÖN ÇÖKELTİM HAVUZLARINDA OLASI İŞLETME SORUNLARI 

Problem : Havuz yüzeyinde yüzen siyah çamur 

Nedeni: Çökeltme havuzundaki dip çamurunun gereğinden fazla beklemesinden dolayı septikleşmesi, H2S gazı çıkışına neden olması 

Çözüm: Sıyırıcı köprü üzerindeki dip sıyırıcının ve çamur pompasının hızı, debisi ile birlikte çamur atımı arttırılmalıdır. Sıyırıcı doğru çalışmıyorsa bakımı yapılmalıdır. 

Problem: Hidrolik yüklemenin fazla olması, 

Çözüm: Havuzlara giriş debilerinin ayarlanması, eşit debi girişi sağlanmalıdır. 

Problem: Çamur borusu veya pompasının tıkanması 

Çözüm: Geri yıkama ya da basınçlı su ile yıkama yapılmalı borudaki tıkanıklık giderilmelidir. 

Problem: Sertleşmiş Çamur Problemi 

Çözüm: Tesiste kum tutucu havuzu yoksa ilave edilmelidir.

               Basınçlı su ile çamurun yumuşaması sağlanmalıdır.

               Boru hatlarında geri yıkama yapılabilir ve belirli sürelerde tekrarlanmalıdır. 

               Çamur pompasının tıkanıp tıkanmadığı kontrol edilmelidir. 

ÖN ÇÖKELTİM HAVUZLARINDA İŞLETME BAKIM VE KONTROLLER: 

1-) Doğrusal ya da Dairesel sıyırıcı köprülerin ve bunlara bağlı ekipmanların, tekerlek, ray, redüktör kontolleri, yağlama ve periyodik bakımları imalatçısının ön gördüğü şekilde yapılmalıdır. 

NOT: Arıza olsun olmasın, periyodik olarak bakım mutlaka önemlidir. Çamur sıyırıcı motoruna ait redüktör  halat veya kaplin kontrolleri gün aşırı yapılması işletme açısından kritik arızaların olmasının önüne geçecektir.  

2-)  Ön çökeltme tank yüzeylerinde biriken köpük az da olsa düzenli olarak uzaklaştırılması önemlidir. Vaktinde uzaklaştırılmayan köpüğün kalınlaşması özellikle koku problemine neden olacaktır.

3-) Tankın dip kısmındaki biriken çamurun septikleşmeden uzaklaştırılması gerekmektedir.

NOT-1: Günlük kontrollerde çökeltme tankı yüzeyinde gaz kabarcıkları görülmeye başlanmışsa, çamur septikleşmesinden dolayı  H2S gaz çıkışı oluşmaktadır. Bunun önüne geçmek için sıyırıcı hızı ve çamur atım hızı mutlaka arttırılmalıdır. 

NOT-2: Gaz çıkışı olmaması son derece önemlidir.  Gaz çıkışı çökeltme verimini etkilediği gibi kütlesel olarak çamurun yüzmesine sebebiyet vermektedir. 

KUM YAĞ TUTUCU TASARIMI VE İŞLETİLMESİ

 Değerli Meslektaşlarım, 

Havalandırmalı Kum ve Yağ tutucular ile Ön Çökeltim Havuzları; Ön Arıtma Proseslerindendir. 

HAVALANDIRMALI KUM VE YAĞ TUTUCULAR: 

Giriş Atık suyundan Kaba ve İnce Izgara sistemleri ile  büyük çaplı kirleticilerin Atık su ortamından ayrılması ile birlikte Havalandırmalı Kum Yağ tutucu olarak tasarlanan proses yapısına iletilirler.

Atık suda bulunan kum, çakıl, metal ve cam gibi yoğunluğu organik maddelere göre daha yüksek olan ve biyolojik olarak parçalanamayan maddeler genel olarak ‘kum’ diye adlandırılırlar. Bu kumun ihtivasında az miktarda olsa da organik madde ihtiva ettiğinden uzun süre bertaraf edilmezse kolaylıkla çürür ve koku problemine neden olur.

Genellikle atık su arıtma tesislerinde, kum, yağ ve yüzen maddelerin birlikte uzaklaştırıldığı havalandırmalı kum yağ tutucular kullanılmaktadır. İki gözlü olarak inşa edilen kum-yağ tutucunun birinci gözünde kumun çöktürülmesi, ikinci gözde ise yağ ve köpüğün yüzdürülmesi sağlanır. Birinci bölmede hava difüzörler vasıtasıyla verilir. Hava su karışımının yoğunluğu daha az olduğundan kumun daha rahat çökelmesi sağlanır. Ayrıca kum kanalı boyunca hareket eden kum taneciklerine dik olarak oluşturulan akım, kumun helisilik hareket ederek tabana çökelmesi, yağ ve köpüğün ikinci haznenin yüzeyinde birikmesi sağlanır.

Kum ve Yağ Tutucu Havuzundan Bir Kesit: 

Havalandırmalı kum-yağ tutucuda bekleme süresi 5-20 dk arasındadır.

Havalandırmalı Kum Yağ Tutucuların Tasarım Kriterleri (ATV-DVWK-A STD.)

Atık su Arıtma tesislerindeki ekipmanlar için PERİYODİK BAKIM en önemli konulardan biridir. Yeni yapılmış bir tesis de olsa, yıllardır işletilen bir tesis de olsa PERİYODİK BAKIM konusu olmazsa olmazdır. 

Neden mi ? 

Çünkü günlük olarak yapılacak rutin gözlem, ses ya da elektriksel/mekaniksel kontroller dahi önleyici bakımların arasında gösterilebilir. Belki oluşacak arızaların önüne geçilemeyebilir ama kritik ve büyük arızalar kesinlikle önlenecektir. 

Atık su Arıtma Tesislerinde Kum Yağ tutucular, hemen hemen tüm proses üniteleri gibi yedekli olarak dizayn edilir ve yapılır. Bunun nedeni ise, her türlü arıza/bakım/temizlik çalışmalarında tesis proses verimlerinin minimum düzeyde etkilenmesini sağlamaktır. 

 Kum ve Yağ Tutucularda Bakım Çalışmalarında İzlenecek Adımlar: 

* Bakımı yapılacak Kum ve Yağ tutucu işletme dışı bırakılmalıdır.(Giriş-Çıkış kapakları kapatılarak)

* Kum ve Yağ tutucu, kum pompaları ya da dalgıç pompa yardımı ile tamamen boşaltılmalıdır. 

* Hava difüzörlerinde kırılma, deformasyon yada tıkanma olup olmadığı kontrol edilmelidir. 

* Kum pompaları fanlarının aşınma durumu kontrol edilmelidir. Dalgıç pompa boya, korozyon, elektrik bağlantı ve sızdırmazlık durumları kontrol edilmelidir 

* Kum yağ tutucu doğrusal köprüsünün rulman, yürüme rayı, kablo korniş, kablo sinyal kontrolleri yapılmalıdır. 

* Çalışmayan blowerların filtre, sıcaklık, basınç, ventil vs. kontrol ve bakımları imalatçı firmanın önerdiği periyotlarda ve metotlarda yapılmalıdır. 

Tüm kontroller sonrası arıza/problem tespitleri yapılmalı, tespitler doğrultusunda tüm arıza/problemler giderildikten sonr havuz tekrar devreye alınmalıdır. 

Kum ve Yağ Tutucularda Karşılaşılabilecek Sorunlar: 

- Kum tutucularda kum birikmesi

Nedeni : Su akış hızı düşük ya da kum pompası arızalı olabilir. 

Çözüm: Su akış hızı düşük olduğu için, yedek hat kapatılarak tek havuz ile işletmeye devam edilebilir. 

Akış hızı ile ilgili bir durum yok ise; kum pompası çıkarılıp temizlenmeli, fan kontrolleri yapılmalıdır. Kum pompa fanı deforme oldu ise değiştirilmelidir. 

- Kum tutucu köprü hareketinde zorlanma veya köprü tekerlerinde patinaj 

Nedeni: Kum tutucuda belli bölgelerde kum birikmesi, tekerleklerin aşınması

Çözümü: Doğrusal sıyırıcı köprü kısmı çalıştırılarak biriken kumlar pompa yardımı ile çekilmeli ve köprünün çalışması rahatlatılmalıdır. Köprü üzeri elektrik panosunda frekans konverter bulunuyorsa, doğrusal sıyırıcı köprü çalışma hızı düşürülmeli ya da ayarlanmalıdır. 

Tekerlerin aşınması kontrol edilmelidir. Raylı sistem varsa, rayların bağlantı noktaları kontrol edilmeli ya da raylara ait krapo ve şimlerin ayar kontrolleri yapılmalıdır.   

- Kum tutucu köprü ve ekipmanlarında korozyon 

Nedeni: Septik şartlar/ Yetersiz havalandırma

Çözümü: Hava debisi arttırılmalıdır. Kum tutucu havuzu tamamen boşaltılarak yıkama yapılmalıdır. 

- Kum tutucu havuzunda koku

Nedeni: Septik Şartlar/Yetersiz havalandırma

Çözümü: Havuzda H2S Varlığı söz konusu olabilir. Havalandırma arttırılmalıdır.  

Kum tutucu havuzu yıkanmalıdır ve klor dozlaması yapılabilir.

- Yağ kanalında yağ giderimi verimi düşük 

Nedeni: Yağ ayırıcı kısmına geçiş kanalında tıkanıklık olabilir, düşük havalandırma debisi

Çözümü: İnce ızgaraların kontrolü yapılmalıdır. Tıkanıklığa neden olan poşet vs atıkların ızgaralardan geçişi engellenmelidir. Kum tutuşu tamamen boşaltılarak temizlenmeli ve hava debisi arttırılmalıdır. 

- Kum giderme oranının düşmesi ve/veya kum tanelerinin iri olması 

Nedeni: Havalandırma debisi gerektiğinden fazla olabilir, akış hızı yüksek olabilir, Hidrolik bekletme süresi yetersiz olabilir

Çözümü: Yedek havuz var ise işletmeye alınmalıdır. Havalandırma, vanalardan ayarlanmalıdır. 

- Giderilen kumun organik içeriğinin proses hesaplarından fazla olması

Nedeni: Havalandırma debisi fazladır. 

Çözümü: Havalandırma debisi vanalar ile kısılmalıdır.

- Kum boşaltma kanallarında kum birikmesi 

Nedeni: Kum boşaltma kanallarındaki eğim yetersizdir. 

Çözümü: Beton akış eğimi kontrol edilerek arttırılmalıdır.